طلاق به درخواست مرد

طلاق به درخواست مرد

راحله سادات مدنی؛ وکیل پایه یک دادگستری
عقد نکاح (ازدواج) مطابق قانون مدنی در سه صورت منحل می شود، که یکی از آن موارد طلاق می باشد.
همانطور که در قانون مذکور آمده است، تقاضای طلاق از ناحیه مرد و یا زن امکان پذیر است. گاهی نیز از ناحیه زوجین قصد طلاق می شود که به اصطلاح طلاق توافقی نامیده می شود. هر یک از این درخواست ها تشریفات مخصوص به خود را دارد. در این نوشتار بر آن هستیم امکان تقاضای طلاق از جانب مرد را بررسی حقوقی نماییم.
در قانون مدنی ما مطابق با متن ماده ۱۱۳۳:”مرد می‌تواند برابر قانون مدنی با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق همسرش را نماید.” از این رو می‌توان گفت، طلاق یک  عمل حقوقی یکجانبه از سوی شوهر است و ناشی از اراده زوجین نمی باشد، به عبارت دیگر صرف تقاضا از ناحیه مرد در دادگاه برای شروع فرآیند طلاق کفایت می نماید و نیازی به موافقت همزمان زن نیست.
بنابراین در حال حاضر اگر مردی بخواهد زن خود را طلاق دهد می تواند مطابق با ماده ذکر شده به دادگاه خانواده مراجعه کرده و تقاضای رسیدگی نماید. بعد از آن دادگاه وظیفه دارد مطابق با تشریفات قانونی ابتدا نسبت به صلح و سازش میان زن و شوهر اقدام نموده، حال اگر موفق به این امر نشد؛ پس از تعیین تکلیف در خصوص حقوق مالی زوجه (از جمله مهریه نفقه و اجرت المثل و غیره) مطابق ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده، گواهی عدم امکان سازش را به شوهر خواهد داد. مرد نیز می‌تواند پس از قطعیت رای عدم امکان سازش، به دفترخانه طلاق رجوع کرده و بر اساس آن نسبت به اجرای صیغه طلاق و ثبت رسمی آن اقدام نماید.
در حقوق امروز هرگاه شوهر بخواهد زن خود را طلاق دهد باید به دادگاه خانواده مراجعه کند، چنانچه اختلاف فی مابین از طریق دادگاه حل و فصل نشود، رسیدگی به موضوع جز در مورد طلاق توافقی، به داوری ارجاع می گردد. داوران مکلف به اصلاح روابط بین زوجین بوده و در صورتی که موفق نشوند باید رای خود را مبنی بر عدم امکان سازش بدهند و دادگاه نیز می تواند حکم طلاق را بر اساس رای داور صادر نماید. (نکات و شرایط داور را در مقاله مربوطه مطالعه نمایید).
حقوق مالی زوجه چیست؟
حقوق مالی زوجه بسته به اینکه زوج دلیل موجهی برای طلاق داشته باشد یا آنکه بدون هیچ عذر موجهی مبادرت به طلاق نماید، متفاوت است.
۱_ در مورد اول، خواه علت طلاق بیماری هاب خاص، سوء رفتار، عدم تمکین زن و غیره باشد که مطابق قانون مدنی از دلایل موجه طلاق از ناحیه مرد به شمار آمده و در دادگاه اثبات شده است؛ تنها مهریه و جهیزیه در زمره حقوق مالی زوجه به حساب می آید.(جهیزیه در صورت موجود بودن باید عیناً به زن مسترد شود و اگر به علت تقصیر زوج تلف شده باشد بایستی مثل و یا قیمت آن را بپردازد.)
۲_ اما در مورد دوم،یعنی اگر بدون عذر موجه مبادرت به طلاق زوجه نماید؛ علاوه بر مهریه و جهیزیه، نفقه و اجرت المثل کارهای انجام شده توسط زن در خانه زوج بدون قصد تبرع (مجانی) و یا نحله(در زمانی که اجرت المثل قابل محاسبه نباشد)، از جمله حقوق مالی زوجه به حساب می‌آید و بایستی قبل از اجرای صیغه طلاق به زوجه پرداخت شود. علاوه بر این مطابق با بند الف شرایط ضمن عقد مندرج در سند ازدواج چنانچه طلاق به درخواست زوج باشد و تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوء اخلاق و رفتار وی نباشد، زوج مکلف است تا نصف دارایی موجود خود را که در ایام زناشویی با زوجه به دست آورده یا معادل آن را به صورت بلاعوض به زندان منتقل نماید. از آن جایی که عبارت “تا نصف” آمده است، به نظر دادگاه بستگی داشته که حسب مورد به چند درصد از اموال حکم بدهد.
همانطور که در بالا گفته شد، مرد موظف به پرداخت حقوق مالی زوجه میباشد. حال اگر مرد در طی مهلت سه ماهه گواهی عدم امکان سازش نتواند حقوق مالی زوجه را بپردازد، در این فرض گواهی مذکور از درجه اعتبار ساقط خواهد شد.
راهکار جایگزین
حال اگر مرد قادر به پرداخت حقوق مالی زوجه به طور یکجا نباشد، به دادگاه دادخواست اعسار از پرداخت را ارائه می کند. بدین ترتیب اعتبار گواهی عدم امکان سازش تا تعیین تکلیف اعسار باقی خواهد بود.
اگر معسر (ناتوان در پرداخت) بودن مرد برای دادگاه اثبات و محرز شود، زوج از پرداخت فوری حقوق مالی زوجه معاف خواهد بود و معمولا پس از طلاق بر اساس حکم اعسار به صورت اقساطی موظف به پرداخت می باشد.
مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش چقدر است؟
پس از آنکه دادگاه این گواهی را صادر نمود، مرد سه ماه فرصت دارد تا به دفترخانه طلاق مراجعه کند و فرآیند نهایی اجرای طلاق را طی نماید. اما اگر ظرف مهلت مقرر به هر دلیلی آن را به دفترخانه تسلیم نکند، اعتبار آن ساقط خواهد شد و کلیه توافقاتی که بر اساس آن گواهی مزبور صادر شده بود، بی اثر می گردد. علاوه بر این بعد از تسلیم گواهی مذکور به دفترخانه مطابق ماده ۳۴ قانون حمایت خانواده زوجین سه ماه فرصت دارند که برای اجرای صیغه طلاق در دفترخانه حاضر شوند. اگر زوج از حضور در دفترخانه امتناع کند، عدم حضور وی مانع اجرای صیغه طلاق و ثبت آن خواهد بود، و با گذشت مهلت سه ماهه گواهی عدم امکان سازش بی‌اعتبار می گردد؛ مگر آن که زوجه وکالت در اجرای صیغه طلاق داشته باشد که در این صورت بدون حضور زوج صیغه طلاق جاری می گردد.
طلاق به درخواست زوج چه نوع طلاقی است؟
پس از آنکه صیغه طلاق جاری و در دفتر طلاق به ثبت رسید، بسته به نوع طلاق حق رجوع به زن برای مرد وجود دارد. ماده ۱۱۴۵ قانون مدنی، موارد طلاق های بائن را تبیین کرده است و هر آنچه غیر از موارد مذکور باشد در شمار طلاق های رجعی به حساب می آید. طلاق به درخواست زوج از انواع طلاق رجعی میباشد. براساس ماده ۱۱۴۸ قانون مدنی:”در طلاق رجعی برای شوهر در مدت عده حق رجوع است.”  در طلاق رجعی تا موقعی که عده زن منقضی نشده، رابطه نکاح کاملاً قطع نخواهد شد و پیوند زناشویی میان زن و شوهر به طور کامل از بین نمی‌رود. بنابراین نفقه زن همچنان بر عهده شوهر است و دادگاه نیز در صورت اختلاف، میزان نفقه را تعیین می کند. در حقیقت ایام عده رجعیه، مهلتی است که به زوجین داده شده تا تصمیم قطعی و نهایی خود را درباره ادامه رابطه زناشویی و یا قطع آن بگیرند. در این نوع طلاق ترتیبی در نظر گرفته شده که راهی برای آشتی مجدد به ادامه زناشویی باز باشد.
رجوع به چه نحوی محقق می شود؟
رجوع یک عمل حقوقی یکجانبه از سوی مرد است که با هر لفظ یا فعلی از طرف مرد به وجود می آید. همچنین می تواند در اعلام رجوع به دیگری وکالت دهد. در تعریف رجوع آمده است:”بازگرداندن مطلقه ای که در عده است به نکاح سابق.” ماده ۱۱۴۹ قانون مدنی اینگونه بیان می‌کند: “رجوع در طلاق به هر لفظ یا فعلی حاصل می‌شود که دلالت بر رجوع کند، مشروط بر اینکه مقرون به قصد رجوع باشد.”
به عنوان مثال، مرد با لفظ دوستت دارم یا نوشتن نامه یا پیامک عاشقانه یا عمل بوسیدن و نزدیکی قصد خود را بر رجوع و انصراف از طلاق اعلام کند. حال اگر مرد بدون قصد رجوع رفتارهای مذکور را انجام دهد، رجوع محقق نخواهد شد و قصد نتیجه که همان قصد رجوع است ضروری است.
چگونگی ثبت طلاق رجعی و ثبت رجوع
در طلاق رجعی صیغه طلاق مطابق مقررات جاری می‌شود ولی ثبت طلاق منوط به ارائه گواهی کتبی حداقل دو شاهد مبنی بر سکونت زوجه مطلقه در منزل مشترک تا پایان عده است؛ مگر موردی که زن رضایت به ثبت طلاق داشته باشد. حال اگر در مدت عده، مرد به زن وجود کند، صورتجلسه طلاق ابطال می‌شود و رجوع در دفتر رسمی طلاق به ثبت می‌رسد. هر چند که ثبت رجوع شرط صحت آن نیست، اما مطابق قانون، مرد پس از رجوع اگر تا یک ماه از ثبت آن خودداری کند، ضمن الزام به ثبت رجوع، به پرداخت جزای نقدی یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم خواهد شد.
در غیر این صورت (رجوع محقق نشود)، صورتجلسه طلاق تکمیل و طلاق ثبت می‌شود و به امضای سردفتر، زوجین یا نمایندگان آنها و دو شاهد طلاق می رسد.
نکاتی پیرامون مدت زمان عده در طلاق رجعی
همانطور که پیش تر بیان شد در این نوع طلاق رابطه نکاح با طلاق منحل می شود، ولی تا زمانی که زن در ایام عده می باشد، آثار زوجیت، حقوق و تکالیف ناشی از ازدواج ادامه می‌یابد. به عبارت حقوقی مطلقه رجعیه در حکم زوجه است. از این رو اگر یکی از زوجین در زمان عده فوت کند، همانند زمانی که قانون همسر اوست، از دیگری ارث میبرد. همچنین است که تا پایان عده زن، مرد نمی تواند با خواهر او ازدواج کند؛ چرا که یکی از آثار زوجیت حرمت ازدواج و جمع بین دو خواهر است.